YÜcİTA: “HERŞEY TÜRKİYE İÇİN”

6 Aralık 2024 tarihinde Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu Konferans Salonu’nda gerçekleştirilen tanıtım toplantısı, Akdeniz Üniversitesi Rektör Prof. Dr. Özlenen Özkan, Rektör Yardımcıları Prof. Dr. Cengiz Toker, Prof. Dr. Şükrü Özen,

Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YÜciTA) Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Coğrafi İşaretler Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü ve YÜciTA Dergisi Editörü Doç. Dr. Mehmet Zanbak, Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu’nun kızı Tuluhan Tekelioğlu, farklı illerde bulunan YÜCiTA Aktif Üyeleri ve çok sayıda katılımcı ile gerçekleştirildi.

Etkinlikte, YÜciTA aktif gönüllü üyelerinden Doç.Dr. Sibel Özçakmak koordinasyonunda Gıda Yüksek Müh. Cem Kösemeci, Doç.Dr. Asya Çetinkaya ve Gıda Yüksek Müh. Kadir Süzme tarafından yürütülen iki önemli bilimsel çalışma (Süt İşleme Tesisi Olarak Faaliyet Gösteren Coğrafi İşaret (Cİ) Tescilli Peynir Üreticilerinin Güncel Durumu,

Cİ tescilli ürünlerin denetim ve yönetişimine örnek model oluşturabilecek bir uygulama: Bolu ili Mengen ilçesinde “Mengen Peyniri Özelinde Cİ tescilli Ürünlerin Denetimi)  hakkında bilgi verilerek, Cİ tescilli peynir çeşitleri ile ilgili tadım masası oluşturuldu.

Araştırma sonuçlarına göre; Ülkemizde 31 farklı ilde 42 adet yerli ve 4 adet yurt dışı menşeli olmak üzere toplam 46 peynir çeşidinin tescilli olduğu, “Peynirler” ürün grubunda “Ezine Peyniri”nin 2023 yılında AB nezdinde koruma altına alınan ilk ve halen tek peynir çeşidi olduğu, Erzincan Tulum Peyniri, Erzurum Civil Peyniri ve Erzurum Küflü Civil Peyniri/Göğermiş Peynir ise halen başvuru aşamasında olup tescil süreci devam ettiği belirtilmiştir. İİllere göre TÜRKPATENT veri tabanında üretici bilgisi olmayan 20 çeşit Cİ tescilli peynir olduğu vurgulanmıştır.

Çalışmada, illere göre TÜRKPATENT veri tabanında yerli peynir çeşidi ÜRETİM faaliyet  gösteren gerçek/tüzel kişiliklerin, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından oluşturulan açık erişimli Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (GGBS) veri kaydındaki onay durumu incelenmiş, buna göre 136 firmanın 77’sinin (%56.61) bu veri kaydında yer aldığı aktarılmıştır.

Yasal mevzuat çerçevesinde üretimi sürdürülebilen 17 adet tescilli peynirlerimizin;

“ANTEP SIKMA PEYNİRİ, BALIKESİR İVRİNDİ KELLE PEYNİRİ, BOLU MENGEN PEYNİRİ, ÇANAKKALE EZİNE PEYNİRİ, ÇORUM KARGI TULUM PEYNİRİ, DİYARBAKIR ÖRGÜ PEYNİRİ, EDİRNE BEYAZ PEYNİRİ, ERZURUM CİVİL VE KÜFLÜ CİVİL PEYNİRİ, ERZİNCAN TULUM PEYNİRİ,

İZMİR TULUM PEYNİRİ, KARS KAŞARI VE GRAVYER (Henüz denetim gerçekleştirilmemiş) PEYNİRİ, KARAMAN DİVLE OBRUĞU PEYNİRİ, KONYA ATLANTI DEDEDAĞ TULUM PEYNİRİ, TEKİRDAĞ MALKARA ESKİ KAŞAR, VAKFIKEBİR KÜLEK PEYNİRİ” olduğu beyan edilmiştir.

Araştırmacılar tarafından sunulan öneriler arasında;

1. Tescil ettiren kurum/kuruluşların koordinasyonunda yürütülen denetimlerin ve elde edilen sonuçların TÜRKPATENT ve İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüklerine bildirilmesinin önemli olduğu, veri tabanlarında yer alan bilgilerin güncellenmesi gerektiği,

2. Cİ tescilli peynirleri üreten, piyasaya arz eden işletmelerin iç denetimlerinde 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ile birlikte 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu gereklilikleri göz önünde bulundurulması, denetim raporlarının denetim mercii tarafından değerlendirilmesi, buna göre gereken aksiyonların alınması ile ticari ve hukuki açıdan hak sahiplerinin korunmasının mümkün olabileceği,

3. Üretici örgütlerin (Birlik ve/veya Kooperatif) tescil ettirenler arasındaki payının arttırılması, tescil sürecinde ihtiyaç duyulan teknik desteğin sağlanması gerektiğine dikkat çekilmiş, bu kapsamda Akdeniz Üniversitesi bünyesinde 2024 yılında kurulan «COĞRAFİ İŞARETLER UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ (AciMER)»’in öneminden bahsedilmiştir. 

AciMer, ülkemizde ideal bir Coğrafi İşaretler sistemi oluşturulması için ulusal ve uluslararası ölçekte üretici örgütlerin Coğrafi İşaret değer zincirini güçlendirmeyi ve sürdürülebilirlik konusunda yaşanılan problemlere çözüm kaynağı olabilmek amacıyla kurulan bir merkezdir.

Hazırlayan: Doç.Dr.Sibel ÖZÇAKMAK